Maarten van Rossem
Historicus en Amerika-expert
‘Texel is op zich een aantrekkelijke plek, maar wordt overlopen door toeristen. Het lijkt net Schiphol, er kunnen altijd wel weer honderdduizend mensen bij. Grote stromen toeristen die voor een dagje naar het eiland komen, hier een broodje kroket eten en weer met de boot vertrekken. Je hebt er niks aan. Waar massatoerisme komt, wordt alles viezig. Met overvolle terrassen en plastic stoelen.’
Hij is inmiddels 81 jaar maar nog altijd is historicus en Amerika-deskundige Maarten van Rossem scherp van geest en rap van tong. En uitgesproken. Over eigenlijk alles heeft Van Rossem een duidelijke mening. Nog steeds is hij een veelgevraagd commentator die er niet voor terugdeinst zijn ongezouten mening te geven. Relativerend volgens de een, ongenuanceerd volgens de ander. Er zijn Van Rossem-fans en -haters. Een tussenweg is er niet. ‘Er zijn mensen die mij leuk vinden, maar voor anderen ben ik een levensgevaarlijke, stinkende ellendeling. Ik vraag mij weleens af waarom mensen naar mij kijken op televisie. Zet ’m uit als je het niet leuk vindt. Blijkbaar vinden Nederlanders het fijn om zich te ergeren.’
‘De Koog is totaal hopeloos’
De Van Rossems komen al sinds de jaren vijftig regelmatig voor vakantie naar Texel. ‘Ik herinner me nog goed onze gezinsvakanties in die begintijd. Jarenlang verbleven we in Hotel Lyda van de familie Feikema in De Koog. Ik herinner me de betrekkelijke stilte, de zandweggetjes en de lange middagen die we op het strand doorbrachten. Ik was een jaar of tien, mijn zusje Mary – Sis – acht en mijn broertje Vincent drie. Er was niks te doen, maar we vermaakten ons prima.’ Vanaf de beginjaren zeventig was het volgens Van Rossem ‘niet meer te doen in De Koog.’
‘Er kwamen winkels met van alles waar mensen niks aan hebben. Toen zijn we uitgeweken naar andere plekken op het eiland.’ Waar zijn liefde voor Texel begon, is ook de teloorgang van het eiland ingezet, vindt Van Rossem. ‘De Koog is totaal hopeloos. Als er dan per se gebouwd moet worden, laat ze het dan in De Koog doen. Dat is toch al verpest.’ In 2012 waarschuwde Van Rossem de Texelaars al om op hun eiland te letten. De ongebreidelde bouw van grote toeristische accommodaties en het aanzwellende massatoerisme zouden volgens de criticus ten koste gaan van de charmes en aantrekkelijkheid van Texel. ‘Anders hoef ik hier niet meer te komen’, liet hij destijds optekenen in TexelNU.
Bargerhof
Heeft Texel de woorden van Van Rossem ter harte genomen? ‘Ik kom nog steeds drie keer per jaar naar Texel. In de voorjaars-, zomer- en herfstvakantie. Ik blijf ver weg van De Koog en vindt Den Burg ongelofelijk lullig. Al die mensen die daar rondjes door het centrum lopen met een zak frites in hun hand. Daar wil ik niet tussen lopen.’ Hij heeft het wel geprobeerd, een aantrekkelijk en gelijkwaardig alternatief vinden voor Texel. ‘We zijn een keer op Ameland geweest, maar daar was ik niet kapot van. Een rijtje huizen met daarachter wat graslandjes. Niet te vergelijken met de uitgestrekte duinen van Texel.’ Tegenwoordig zoekt hij de rustiger delen van Texel op. Nog steeds heeft het zuidelijk deel van het eiland een grote aantrekkingskracht op de in Utrecht woonachtige Van Rossem. ‘Dat is wel het gekke van Texel: je kunt er prachtig wandelen en onderweg zie je bijna niemand. Naar Texel ga je voor de natuur. Voor het duingebied en voor het prachtige licht. En al die mensen lopen in Den Burg of De Koog. Onbegrijpelijk.’ Sinds een aantal jaren heeft hij zijn focus op het eiland iets verlegd. Nu ook zijn geliefde Den Hoorn langzamerhand drukker wordt, is van Rossem vaker te vinden aan de oostkant van het eiland. ‘Daar loopt ook zo’n lollig buitendijks fietspad. Dat is heel aantrekkelijk om te fietsen. En misschien trek ik ook meer naar het oosten omdat mijn zoon zo’n jaar of zes geleden Bargerhof heeft gekocht, een oude stolpboerderij met vier vakantiehuizen tussen De Waal en Oosterend. Dat ligt erg rustig aan een eigen weg.’ Eraan toevoegend: ‘Wist je trouwens dat uit onderzoek is gebleken dat Texelaars tussen De Waal en Oosterend wel 180 kilometer per uur rijden? Die vinden de snelheidslimiet van zestig maar niks.’
Heimwee
Van Rossem staat bekend als beroepsmopperaar en negativist. Dat is hij naar eigen zeggen niet. ‘Ik ben geen optimist, maar zeker ook geen pessimist. Als je me in bredere zin vraagt wat ik van Texel vind, zal het antwoord anders zijn dan als we het over het toerisme hebben. Daar zit geen rem op. Juist omdat ik graag op Texel kom, ben ik bezorgd over de toekomst. En die lijkt zich voor Texel niet zo zonnig te ontwikkelen. En voor de rest van de wereld trouwens ook niet.’
Van Rossem heeft heimwee naar de ‘jaren-vijftig-familievakanties’. ‘Wat wij toen deden met ons gezin, doe ik nu ook met onze kinderen en kleinkinderen. Texel is ideaal voor familievakanties. Fietstochtjes maken en een pannenkoek eten in Strends End. Dat wordt bedreigd door dagtoerisme dat nergens goed voor is. Er is een ander vergunningenbeleid ontstaan dat de bouw van enorme huizen en bedrijven toestaat die niet passen in het landschap.’
Ruziënde querulanten
Dat Van Rossem grote interesse heeft in politiek, is algemeen bekend. Als amerikanist volgt hij de Amerikaanse verkiezingen op de voet. ‘Daar is weinig vrolijks over te melden. De kansen zijn fifty fifty, maar mijn onderbuikgevoel zegt dat het Trump wordt’, speculeert hij tijdens dit interview, begin november. Over de Texelse politiek is de in Wageningen geboren historicus niet veel positiever. ‘Ik volg het niet echt, maar heb er bij voorbaat al geen groot vertrouwen in. Ik weet dat er een partij is voor het belang van Texel en een partij met een nog groter belang voor Texel, of zoiets. Dat er afsplitsingen zijn en eenmansfracties geeft het enorme probleem van de lokale politiek al aan. Veel werk voor een schrale beloning. Dat trekt querulanten aan die altijd ruzie maken. Ik heb al vaker gezien dat er strenge maatregelen werden afgekondigd, maar dat er niet werd gehandhaafd. Er is geen stringent beleid.’
Bestrijden dagtoerisme
Hoewel zijn uitspraken soms anders doen vermoeden, houdt Van Rossem wel van mensen. ‘Enorm zelfs, maar geïndividualiseerd. Het massatoerisme is afschuwelijk. Mijn indruk is dat deze mensen zich een ongeluk vervelen en daarom maar met hun zakje frites rondjes door Den Burg gaan lopen. Als de dagjesmensen zijn opgedonderd, wordt Texel weer fijn. Zelfs met motregen en grijs weer is het heerlijk om lange wandelingen te maken. Het Texelse klimaat is uitstekend.’ Wat het eiland zou kunnen doen om massatoerisme tegen te gaan, weet Van Rossem niet. ‘Over oplossingen heb ik niet nagedacht. Maar ik ben best bereid om toe te treden tot een commissie die daarover een jaar gaat vergaderen.’
Slimste mens
Tot begin 2025 is Van Rossem nog op televisie in de KRO-NCRV-quiz De slimste mens, waarin hij sinds 2012 met Philips Freriks een twee-eenheid vormt. Freriks als presentator, Van Rossem als jurylid. Toen Freriks aangaf te willen stoppen, besloot ook Van Rossem om niet door te gaan. Het betekent niet dat hij van tv verdwijnt. ‘Ik heb net een tweede serie programma’s afgerond met Emma Wortelboer. En met mijn broer Vincent heb ik voor NTR een nieuwe vijfdelige serie van De broeders Van Rossem gemaakt.’ Hierin bezoeken zij steden in Nederland, met speciale aandacht voor een karakteristiek thema. Met presentatrice Emma Wortelboer (28) zet Van Rossem in een tweede seizoen de zoektocht voort naar de overeenkomsten en verschillen tussen vroeger en nu. Sinds 2012 heeft Van Rossem zijn eigen opinietijdschrift Maarten!, met analyses, diepte-interviews en artikelen, grotendeels door hemzelf geschreven. Groot fan is hij ook van de podcast. ‘Ik maak er elke week een en praat tweeënhalf uur vol over wat ik interessant vind. Zonder redactie die zich ermee bemoeit en zonder dat ik in de rede wordt gevallen. Dat bevalt me wel.’
Wonen op Texel
‘Er is me wel duizend keer gevaagd of ik niet op Texel zou willen wonen of waarom ik er zelf geen tweede woning heb. Als je in de jaren zestig een huisje had gekocht, was je nu schathemeltjerijk, hoor ik dan. Maar ik heb altijd een logeeradres gewild waar ik makkelijk zou kunnen vertrekken. In Utrecht wonen mijn vrouw en ik in een ruim huis en dat is al een heel onderhoud. Ik wilde geen verdubbeling van die lasten bij nog een woning. Nu huur ik meestal een accommodatie bij mijn zoon.’ Ook voor zijn werk is wonen op Texel niet handig, zo stelt Van Rossem. ‘Ik zie het bij mijn broer die in Den Hoorn woont. Het is toch vervelend als je aan de vaste wal je werk hebt. Dat geeft meer gedoe.’
Meer Maarten van Rossem
Geboren in Zeist in 1943 als oudste in een gezin met drie kinderen. Zijn vader was entomoloog. Hij groeit op in Wageningen. Zelf omschrijft hij zijn jeugd als liefdeloos. In 1959 scheiden zijn ouders. Voor studie verhuist hij naar Utrecht. Van Rossem is slim en mede daardoor op school een buitenbeentje dat regelmatig wordt gepest. Op het gymnasium stopt het pesten. Op aandringen van zijn familie start hij met een studie farmacie, terwijl hij zelf graag geschiedenis wil studeren. Dat is volgens de familie ‘een opleiding tot werkloosheid’ en dus een slechte keuze. Uiteindelijk switcht hij toch naar geschiedenis en na acht jaar studeert Van Rossem cum laude af.
Hij krijgt een baan als wetenschappelijk medewerker bij de Universiteit Utrecht. Van Rossem heeft grote interesse in politiek en specialiseert zich in de Amerikaanse geschiedenis, met de focus op de politieke en sociale ontwikkelingen in de twintigste eeuw. In 1984 maakt hij zijn televisiedebuut naar aanleiding van zijn boek De Verenigde Staten in de Twintigste Eeuw, dat een bestseller wordt. Als commentator doet hij verslag van de Amerikaanse verkiezingen. Het vormt het begin van een lange televisiecarrière, waarin hij veelvuldig optreedt in talkshows als Pauw & Witteman en De Wereld Draait Door. Zijn ongezouten mening en relativerende commentaar maken hem geliefd en gehaat.
Van Rossem is getrouwd met Winnie Robijns (1943), die van 1981 tot 1987 hoofdredacteur was van het weekblad Margriet. Het stel is ruim zestig jaar samen en heeft twee kinderen, dochter Ottolien en zoon Niels (die op Texel woont), en vier kleinkinderen.
Zo’n drie keer per jaar komt hij met vakantie naar Texel. Altijd in de schoolvakanties, zodat Winnie en hij met de kleinkinderen op het eiland kunnen zijn. Hij is groot fan van de Texelse natuur, vooral van de duinen in het zuiden, en wandelt en fiets graag over het eiland.
Maarten van Rossem schreef meer dan dertig boeken, werkte mee aan een flink aantal tv-programma’s, had jarenlang een column in de Volkskrant en verzorgt door het hele land lezingen.
